Trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) trở thành tâm điểm chú ý trên thị trường tài chính trong khoảng cuối năm 2019, 3 quý đầu năm 2020, đặc biệt trong quý 3/2020. Sự phát triển "nóng" của loại hình trái phiếu này khiến cơ quan quản lý là Bộ Tài chính không thể ngồi yên. Sau vài lần ra cảnh báo, khuyến nghị, đơn vị này đã trình Chính phủ để ban hành Nghị định 81 nhằm siết loạt hoạt động phát hành TPDN, đặc biệt là hoạt động phát hành riêng lẻ.

Nghị định 81 bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1/9/2020. Cho đến thời điểm hiện tại, Nghị định 81 đã đi vào thực tiễn hơn 3 tháng và cho thấy rõ hiệu quả trong việc siết lại thị trường TPDN. Tuy nhiên, Nghị định này cũng chỉ được coi là liều thuốc tạm thời để vá lại phần nào lỗ hổng phát hành TPDN riêng lẻ của doanh nghiệp khi Luật Chứng khoán (sửa đổi) và Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2021, giới phân tích đánh giá cần những quy định mang tính ổn định và rõ ràng hơn, cũng như định hướng làm sao để thị trường TPDN phát triển nhưng không dẫn tới bất ổn, hài hoà giữa lợi ích của trái chủ và doanh nghiệp phát hành trái phiếu.

Để làm rõ hơn quan điểm của Bộ Tài chính trong Nghị định 81, cũng như định hướng sắp tới của thị trường TPDN, Nhadautu.vn đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Hoàng Dương – Phó vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng và các tổ chức tín dụng, Bộ Tài chính về vấn đề này.

Ông Nguyễn Hoàng Dương – Phó vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng và các tổ chức tín dụng, Bộ Tài chính. Ảnh: Báo Đầu tư.

Xin ông cho biết sự cần thiết của việc ban hành Nghị định 81 nhằm sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghi định 163 về phát hành trái phiếu doanh nghiệp?

Ông Nguyễn Hoàng Dương: Cuối năm 2019, sang đến năm 2020, Bộ Tài chính liên tục có thông tin về thị trường TPDN. Đây là tín hiệu tốt, tạo kênh huy động vốn cho doanh nghiệp, cho sản xuất kinh doanh nhưng cũng phát sinh những vấn đề cần khuyến nghị để giảm thiểu rủi ro cho thị trường.

Bộ Tài chính tập trung khuyến nghị với 3 nhóm đối tượng. Một là nhóm các doanh nghiệp phát hành. Khi phát hành doanh nghiệp cần làm sao tính toán dự án, dòng tiền để cho phù hợp kế hoạch trả nợ gốc và lãi của trái phiếu, giảm thiểu rủi ro doanh nghiệp và nhà đầu tư.

Đối tượng thứ 2 Bộ Tài chính đưa ra khuyến nghị là các tổ chức tư vấn, phân phối, phát hành TP, chủ yếu là công ty chứng khoán và các ngân hàng thương mại (NHTM) với yêu cầu họ phải cung cấp thông tin đầy đủ cho nhà đầu tư để nhà đầu tư có căn cứ ra quyết định đầu tư. Các tổ chức này cũng phải tính toán về tính khả thi trong thực hiện cam kết của doanh nghiệp khi phân phối trái phiếu cho doanh nghiệp đó. Cam kết có thể là về mua lại TPDN ở những thời điểm khác nhau, mức lãi suất...

Công ty chứng khoán, ngân hàng cũng phải tính toán việc thực hiện cam kết đảm bảo phù hợp, đáp ứng yêu cầu, điều kiện, chỉ tiêu an toàn tài chính đối với quy định trong lĩnh vực ngân hàng và chứng khoán. Vì nếu không đảm bảo đúng điều kiện an toàn sẽ không thực hiện được cam kết gây rủi ro cho nhà đầu tư.

Đối tượng thứ 3 là các nhà đầu tư, đặc biệt nhà đầu tư riêng lẻ. Bộ Tài chính khuyến nghị khi đầu tư TPDN cần thận trọng, đánh giá tình hình tài chính doanh nghiệp, đánh giá rủi ro trái phiếu trước khi có quyết định đầu tư không phải chỉ nhìn vào mức lãi suất cao hay thấp. Việc chỉ quan tâm tới lãi suất cao dẫn tới có thể sẽ bị mất khoản đầu tư khi doanh nghiệp, dự án đó gặp khó khăn.

Lo ngại của Bộ Tài chính là có lý khi nhà đầu tư cá nhân, cả những người già về hưu chuyển dịch tiền từ tiết kiệm sang TPDN. Tất nhiên, việc chuyển dịch đầu tư là điều bình thường, nhà đầu tư có quyền lựa chọn nhưng đó là trong trường hợp nhà đầu tư đánh giá được rủi ro và chấp nhận rủi ro của trái phiếu. Còn nếu nhà đầu tư không có năng lực phân tích, đánh giá được rủi ro mà chỉ quan tâm tới lãi suất thì rất cần phải cân nhắc.

Với quan ngại đó, trong bối cảnh luật pháp hiện hành không cấm nhà đầu tư riêng lẻ đầu tư TPDN nhưng trong các quy định mới như Luật Chứng khoán (sửa đổi), Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) có quy định chỉ có nhà đầu tư chuyên nghiệp mới được đầu tư TPDN phát hành riêng lẻ có hiệu lực từ 1/1/2021, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ Nghị định 81 với những quy định bổ sung điều kiện, theo hướng chặt chẽ, thận trọng để đảm bảo doanh nghiệp phát hành không chia nhỏ lô phát hành để bán cho nhà đầu tư cá nhân. Đồng thời tăng cường công khai, minh bạch thông tin, giới hạn khối lượng, khoảng cách giữa các đợt phát hành trái phiếu.

Như vậy có thể nói là nhà đầu tư cá nhân đã mất đi một kênh đầu tư đầy tiềm năng?

Có lo ngại rằng Nghị định 81 ảnh hưởng tới tốc độ phát triển của thị trường và ở chừng mực nào đó sẽ ngăn cản doanh nghiệp huy động vốn cho sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên, cân nhắc giữa tính ổn định và tính rủi ro của thị trường thì Bộ Tài chính vẫn quyết định chọn phương án thận trọng.

Chúng tôi cũng đang trình Chính phủ một Nghị định mới sẽ có hiệu lực đồng thời với Luật Chứng khoán và Luật Doanh nghiệp, khi đó đối tượng tham gia mua TPDN phát hành riêng lẻ chỉ có nhà đầu tư chuyên nghiệp và các quy định giới hạn như trình bày ở trên sẽ được dỡ bỏ để phù hợp với quy định mới. Doanh nghiệp được phát hành trái phiếu theo quy định pháp luật cho đối tượng nhà đầu tư chuyên nghiệp.

Còn đối với nhà đầu tư cá nhân sẽ có kênh đầu tư khác và sự chuyển dịch này là tích cực sang TPDN phát hành ra công chúng.

TPDN loại này muốn phát hành phải được sự chấp thuận của UBCKNN. Không phải UBCKNN thẩm định và đảm bảo trái phiếu này không có rủi ro nhưng họ sẽ thẩm định thủ tục, hồ sơ để đảm bảo thông tin doanh nghiệp là chính xác, tình hình tài chính là đúng và điều kiện để doanh nghiệp phát hành là phải có lãi. Nhờ đó, thông tin đến với nhà đầu tư sẽ rõ ràng và bớt rủi ro hơn.

Nói về tính rủi ro của TPDN thì không thể không kể đến sự vắng bóng của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm doanh nghiệp trên thị trường tài chính Việt Nam, theo ông đâu là nguyên nhân và giải pháp?

Câu chuyện định mức tín nhiệm đã được giải quyết trong Luật Chứng khoán. Từ trước đến nay khi chúng tôi làm việc với các cơ quan định mức tín nhiệm nước ngoài để mời họ vào Việt Nam thì đều nhận được câu trả lời là "Việt Nam làm gì có quy định phát hành TPDN phải có định mức tín nhiệm để chúng tôi vào làm". Vì thế, Bộ Tài chính đã đi trước 1 bước với yêu cầu trái phiếu phát hành ra công chúng phải có định mức tín nhiệm. Đây chính là điều kiện tạo ra nhu cầu để các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quan tâm và cung cấp dịch vụ tại Việt Nam.

Hiện Việt Nam mới có 2 tổ chức xếp hạng tín nhiệm nhưng chưa hoạt động mạnh mẽ vì nhu cầu của thị trường không quá lớn nên họ đang trong giai đoạn chuẩn bị là chủ yếu.

Bộ Tài chính đang làm việc với những tổ chức xếp hạng tín nhiệm có uy tín ở nước ngoài để cung cấp thông tin về pháp lý ở Việt Nam – là nền tảng để các tổ chức này cân nhắc tham gia vào thị trường trái phiếu Việt Nam. Như vậy là thị trường TPDN Việt Nam đã có đầy đủ dịch vụ nhằm tăng cường tính minh bạch của thị trường và là căn cứ để nhà đầu tư lựa chọn kênh đầu tư.

Xin cảm ơn ông!