Từ đầu năm 2020 đến nay, dịch bệnh COVID-19 tác động tiêu cực đến nền kinh tế khiến mặt bằng lãi suất đã giảm đáng kể. Lãi suất tiền gửi rất thấp đã và đang điều hướng dòng tiền đáng kể của người dân đổ sang các kênh đầu tư khác, truyền thống như chứng khoán, bất động sản. Cùng với đó, các loại hình mới như Forex hay tiền ảo vốn đã manh nha từ nhiều năm trước, song đặc biệt nở rộ từ giữa năm ngoái đến nay.

Forex hay còn gọi là Foreign Exchange (FX), phải nhấn mạnh là hình thức đầu tư phổ biến trên thế giới. Việc giao dịch Forex là trao đổi một loại tiền tệ này với một loại tiền tệ khác, mua những cặp tiền tệ có khả năng tăng và bán những cặp tiền tệ có khả năng giảm để kiếm lời nhờ vào chênh lệch của tỷ giá thay đổi.

Các thành viên chính trong thị trường này thường là các ngân hàng, công ty tài chính lớn. Họ thực hiện các giao dịch liên quan đến mua bán, trao đổi 1 loại hàng hóa đặc biệt, đó là tiền. Forex là thị trường lưu thông tiền tệ lên đến hàng nghìn tỷ USD mỗi ngày.

Trên thế giới, ngay cả với những nhà đầu tư tổ chức chuyên nghiệp nhất, thì mức sinh lời từ Forex cũng chỉ phổ biến ở vài phần trăm, còn lên đến 2 con số là rất hiếm và mang nhiều yếu tố may mắn.

Trong khi đó, ở Việt Nam, đánh vào tâm lý hám lợi cùng nhận thức của một bộ phận người dân chưa cao, nhiều sàn giao dịch Forex mọc lên như nấm sau mưa thời gian qua, hoạt động dưới hình thức chủ yếu là đa cấp, có dấu hiệu lừa đảo, vi phạm pháp luật hình sự.

Thống kê của Công an TP. Hà Nội cho biết, ở Việt Nam hiện có khoảng 240 sàn giao dịch vàng, ngoại hối trái phép, với số tiền giao dịch lên đến nhiều nghìn tỷ đồng mỗi tháng.

Gần đây nhất, sự kiện sàn Lion Group bị sập đã gây rúng động dư luận, khiến hàng nghìn nhà đầu tư ngồi trên đống lửa. Trước đó, công an nhiều địa phương cũng đã đưa ra văn bản cảnh báo về hoạt động của Lion Group, đề nghị người dân không tham gia đầu tư.

Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư cá nhân vẫn bỏ ngoài tai và tham gia vào sàn giao dịch Forex này. Dù trước đó, nhiều vụ việc đã được công an các tỉnh thành phát giác và đánh sập các sàn forex, ngoại hối liên quan tới các đường dây lừa đảo trong nước và xuyên quốc gia.

Trung tuần tháng 6, Công an TP. Hải Phòng đã phối hợp với các đơn vị nghiệp vụ đánh sập 16 sàn Forex, ngoại hối, tiền ảo theo phương thức đa cấp lừa đảo, xác định có khoảng 115.726 tài khoản trên sàn, tổng số dư hơn 7.505 tỷ đồng. Đây là vụ án lừa đảo Forex có quy mô lớn nhất từ trước đến nay.

Phương thức lừa đảo phổ biến

Ngày ngày, rất nhiều người dân nhận được những lời mời chào đầu tư Forex, mua bán hàng hóa xuyên quốc gia (CFD) qua các ứng dụng mạng xã hội như facebook, zalo, viber, gmail... hay gọi điện thoại trực tiếp. Mỗi sàn sẽ có chiêu trò khác nhau để "dụ dỗ" nhà đầu tư mở tài khoản và nạp tiền giao dịch, với cam kết lợi nhuận rất cao, lên đến hàng trăm phần trăm mỗi năm.

Điểm chung là các sàn Forex đa số hoạt động theo mô hình đa cấp, hoa hồng được chia theo tầng kim tự tháp nhằm nhanh chóng mở rộng mạng lưới phân phối. Thường nhà đầu tư mới ban đầu rất thuận lợi, được trả lợi nhuận sòng phẳng và đúng hạn. Nhà đầu tư cũng vì thế mà tiếp tục lôi kéo người thân, bạn bè tham dự để được nhận hoa hồng. Tuy nhiên, những sàn giao dịch như thế này thường chỉ nổi lên trong thời gian ngắn rồi sau đó nhanh chóng "bốc hơi" khi các đường dây lừa đảo đã thu được một số tiền tương đối sẽ sẵn sàng đóng cửa sàn cũ để mở sàn mới.

Để thu hút người chơi, các sàn tạo hình ảnh chuyên nghiệp ban đầu với các loại giấy chứng nhận quốc tế được làm giả, hình ảnh hào nhoáng của các broker, những giải thưởng ảo lên tới hàng tỷ đồng, đi kèm là hứa hẹn lợi nhuận cao và cam kết không rủi ro. Sau khi người chơi đã đổ tiền vào thì rất khó để rút ra. Thời gian rút tiền thường kéo dài đến 5, 6 ngày, có khi đến vài chục ngày. Có một số broker còn đưa ra lý do bảo trì hệ thống thanh toán hay nghi ngờ có kẻ khác đang xâm nhập vào tài khoản của trader để ngăn không cho khách hàng rút tiền.

Đó là trong trường hợp khách hàng chưa thua lỗ hoặc có lãi ban đầu. Còn với đa phần nhà đầu tư, các sàn có thừa cách thức can thiệp vào lệnh mua bán để khiến nhà đầu tư thua lỗ, cháy tài khoản. Khi đó, các broker lại tiếp tục hối thúc người chơi đổ thêm tiền để duy trì tài khoản tìm kiếm cơ hội gỡ lại.

Khai nhận tại cơ quan điều tra, đối tượng lập ra sàn F5trader.com cho hay: "Người tổ chức chơi sẽ can thiệp vào các lệnh đánh, muốn cho ai thắng thì người đó được thắng, muốn ai thua thì người đó thua. Giai đoạn đầu hoạt động, người ta rút tiền vẫn về đều, khi dừng chơi sàn sẽ đóng lại, tiền sẽ không về được nữa".

Các sàn giao dịch Forex thường được lập ra và có máy chủ ở nước ngoài, do đó có thể bị đóng lại bất cứ lúc nào. Khi đó, các nhà đầu tư ở Việt Nam có thể chịu thiệt hại về tài sản mà khó có thể thu hồi được. Cơ quan quản lý trong nước cũng không thể can thiệp vì các sàn này không đăng ký và không chịu sự quản lý tại Việt Nam.

Trong trường hợp chủ thể tổ chức mạng lưới bị truy cứu trách nhiệm pháp lý, những người tham gia, các nhà đầu tư cũng có thể bị xử lý với vai trò là người tiếp tay, hay là đồng phạm. Ngoài ra, người tham gia cũng có thể gặp các rủi ro khác như bị đánh cắp thông tin cá nhân, cùng với đó là đánh mất niềm tin và các mối quan hệ cá nhân vì lôi kéo khiến người thân, bạn bè tham gia và chịu thiệt hại.