Seiei Takase, 59 tuổi, ông chủ nhà hàng ở Kasama, một thành phố nhỏ phía bắc Tokyo, Nhật Bản, bắt đầu chấp nhận PayPay vào tháng 4 như lựa chọn phương pháp thanh toán không dùng tiền mặt duy nhất của cửa hàng. Với PayPay, người dùng chỉ cần mở một tài khoản, gửi vào đó một số tiền nhất định, thực hiện mua hàng và thanh toán bằng mã QR qua điện thoại thông minh. “Nó dễ áp dụng hơn thẻ tín dụng và miễn phí cho đến tháng 10. Ứng dụng hoạt động tốt đến nỗi tôi không thể ngừng sử dụng nó”, Takase chia sẻ.

PayPay, nền tảng thanh toán di động được hậu thuẫn bởi Yahoo Japan và công ty mẹ, một bộ phận của SoftBank Group, chính là thách thức đối với những “ông lớn” từng thống trị các mạng lưới thanh toán cho dịch vụ thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng là MasterCard và Visa.

Từ lâu, Visa mà MasterCard đã thống trị các mạng lưới thanh toán cho dịch vụ thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ, thu phí cấp phép từ các nhà bán lẻ và ngân hàng cũng như trong một số trường hợp là từ người tiêu dùng. Nhưng hiện nay thì họ đang gặp thách thức tại thị trường châu Á, ngay cả ở Nhật Bản - nơi mà chỗ đứng của họ có vẻ an toàn nhất.

Trong cuộc chiến thanh toán điện tử khi châu Á chuyển sang thanh toán không dùng tiền mặt, thẻ tín dụng đang “thua”, theo Nikkei. Người dùng không sẵn sàng, không đồng ý chi trả mức phí cao khi dùng thẻ. Thay vì đó, họ chọn các ứng dụng thanh toán di động. PayPay chỉ là một ví dụ.

Yahoo Japan cho biết ứng dụng này đã có 6,66 triệu người dùng và được hơn 500.000 cửa hàng chấp nhận nhờ các chiến dịch quảng bá phong phú, chẳng hạn như giảm giá 20% khi mua hàng trong một thời gian nhất định.

Theo thống kê của Ngân hàng Thế giới, Bộ Kinh tế Nhật Bản Ngân hàng Nomura, tỷ lệ người dùng thẻ tín dụng ở Thái Lan, Việt Nam, Indonesia chỉ khoảng 10% hoặc thấp hơn. Trong khi đó, 47-67% người dùng tại các quốc gia này sử dụng thanh toán bằng di động.

Tại Trung Quốc, nơi các giao dịch hàng ngày được thực hiện với smartphone, thậm chí không ít người còn “chưa bao giờ nhìn thấy thẻ tín dụng”. Trong bối cảnh các nhà khai thác thanh toán di động tiếp tục thu hút người dùng mà mở rộng dịch vụ, thẻ tín dụng có thể phải đối mặt với một “trận chiến” đầy khó khăn để lấy lại chỗ đứng tại khu vực phát triển nhanh bậc nhất thế giới.

Yasuyuki Fuchida, nhà phân tích Viện nghiên cứu thị trường vốn của Ngân hàng Nomura, Nhật Bản, nhận định: “Các thương hiệu thẻ tín dụng của Mỹ đã phát triển mạng lưới thanh toán trong 30 - 40 năm qua nhưng việc tiếp cận chúng rất tốn kém. Điều đó thúc đẩy các công ty khác phát triển những nền tảng thanh toán không dùng tiền mặt rẻ hơn, thuận tiện hơn bằng công nghệ di động”.

Những công ty này cũng phải đối mặt với một khó khăn khác, khi chính phủ nhiều nước châu Á ngày càng chú trọng nền tảng thanh toán của riêng họ, ngăn dữ liệu của khách hàng được chuyển sang nước ngoài. Ấn Độ là một ví dụ điển hình.

Ấn Độ

Chính phủ của Thủ tướng Narendra Modi đã ra mắt ứng dụng thanh toán trên smartphone của riêng Ấn Độ là BHIM vào năm 2016, cho phép chuyển tiền giữa các ngân hàng khác nhau mà không cần thông qua mạng lưới của Visa hay MasterCard.

Chính phủ Modi cũng áp dụng chính sách dự thảo yêu cầu các công ty thương mại điện tử và truyền thông xã hội giữ dữ liệu khách hàng tại Ấn Độ. Chính sách trên nhằm vào các doanh nghiệp như Walmart - vốn đã nắm quyền kiểm soát phần lớn Flipkart -công ty thương mại điện tử Ấn Độ -vào năm ngoái. Ngân hàng trung ương Ấn Độ cũng yêu cầu Visa và MasterCard lưu giữ dữ liệu giao dịch của khách hàng trong phạm vi Ấn Độ. Thanh toán không dùng tiền mặt ở nước này đang bị chi phối bởi các nền tảng di động như BHIM, Ola Money và PayTM (liên kết với SoftBank Group).

Tỷ lệ sở hữu tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng so với dân số tại một số quốc gia. Nguồn: World Bank, Global Financial Inclusion Database.

Nhật Bản

Nhật Bản có rất nhiều cửa hàng chỉ dùng tiền mặt mà phương thức thanh toán di động có thể khai thác. Một cuộc khảo sát được công bố vào năm 2017 bởi Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp của Nhật Bản cho thấy chỉ 25% các nhà hàng quy mô nhỏ chấp nhận thẻ tín dụng. Cuộc khảo sát cũng chỉ ra rằng 42% các đơn vị vận hành việc kinh doanh không chấp nhận thanh toán bằng thẻ tín dụng khi cho rằng phí xử lý quá cao.

Masayuki Yamamoto, Chủ tịch của hãng tư vấn quốc tế Yamamoto, lưu ý rằng thanh toán bằng mã QR rẻ hơn thẻ tín dụng đối với các cửa hàng khi xem xét đến phí sử dụng và chi phí lắp đặt thiết bị. Theo Yamamoto, tùy từng thương hiệu và nhà khai thác khác nhau mà các hãng thẻ tín dụng thường tính phí 3,25% đến 5% số tiền thanh toán cho cửa hàng. Ông nhận định: “Thanh toán bằng mã QR đã giúp các đơn vị kinh doanh triển khai thanh toán không dùng tiền mặt dễ dàng hơn”.

Dĩ nhiên, việc chuyển sang thanh toán bằng di động không phải lúc nào cũng suôn sẻ. Dịch vụ thanh toán di động mới của Seven & i Holdings đã bị hack chỉ vài ngày sau khi ra mắt, giáng một đòn mạnh vào kế hoạch kỹ thuật số của ông lớn sở hữu các cửa hàng tiện lợi tại Nhật Bản. PayPay cũng bị tấn công bởi một loạt các hành vi sử dụng trái phép vào tháng 12.

Tuy nhiên, bất chấp những sự cố kể trên, chính phủ Nhật Bản vẫn cam kết thực hiện mục tiêu 40% giao dịch không dùng tiền mặt vào giữa những năm 2020.

Trung Quốc

Ở Trung Quốc, tình hình lại hoàn toàn khác biệt. Nhiều người chưa bao giờ thấy hay tự mình sử dụng một thẻ tín dụng bởi lẽ các nền tảng di động như Alipay (được cung cấp bởi Ant Financial - Công ty con của Alibaba Group Holding) và WeChat Pay (điều hành bởi Tencent Holdings) đã nắm giữ thị trường trước khi thẻ tín dụng có cơ hội tiếp cận.

Một thế mạnh của các công ty thẻ tín dụng là khả năng hoạt động xuyên biên giới. Giờ đây, Alipay cũng đang trên đà chinh phục thử thách đó. "Alipay không chỉ có mặt ở Trung Quốc. Chúng tôi có 1 tỷ người dùng trên toàn châu Á và con số này sẽ tiếp tục gia tăng. Theo ước tính, mỗi năm chúng tôi có thể có thể thêm 200 triệu người dùng nữa”, Eric Jing, CEO của Ant Financial Services Group, nói trong một hội nghị được tổ chức tại Tokyo vào tháng 5.

Theo Jing, số cửa hàng tại Nhật Bản chấp nhận Alipay hiện là hơn 300.000, gấp 5 lần so với tháng 8 năm 2018. Jing nhấn mạnh rằng tất cả khách hàng của Alipay đều có tiềm năng trở thành người tiêu dùng nội địa Nhật Bản. "Chúng ta có thể cùng nhau khai thác khu vực này", ông nói.

Mức phí cao đang là rào cản khiến nhiều khách hàng tiềm năng ở châu Á quay lưng với các thương hiệu thẻ tín dụng danh tiếng. Ảnh: Nikkei.

Ở Trung Quốc, thẻ tín dụng như Visa thường chỉ được chấp nhận ở những khu vực có nhiều khách du lịch, chẳng hạn như Thượng Hải. Ngay cả hệ thống thẻ ghi nợ của Trung Quốc là UnionPay cũng chịu áp lực từ sự gia tăng của thanh toán di động. UnionPay được ra mắt vào năm 2002 bởi các ngân hàng Trung Quốc theo sáng kiến ​​của chính phủ. Hệ thống này cũng đã giới thiệu ứng dụng của riêng mình nhưng Alipay vẫn được ưa chuộng hơn rất nhiều khi cung cấp một loạt các dịch vụ đi kèm bao gồm các khoản vay, đầu tư tài chính, mua sắm trực tuyến và thuê xe.

Indonesia

Ở Indonesia, thẻ tín dụng chỉ thực hiện được những bước tiến nhỏ và ngay cả các công ty thống trị thị trường thẻ cũng đang bị đe dọa. Ngân hàng trung ương Indonesia đã ra mắt mạng thanh toán của riêng mình, được gọi là Cổng thanh toán quốc gia và yêu cầu các ngân hàng trong nước sử dụng mạng thanh toán mới này cho các giao dịch thẻ ghi nợ trong nước. Các ngân hàng đang trong quá trình chuyển đổi thẻ ghi nợ mang thương hiệu Visa và MasterCard để tuân thủ yêu cầu mới.

Và cũng giống như tại Ấn Độ, các nền tảng thanh toán di động tư nhân đang nhanh chóng bắt kịp. Go-Pay được điều hành bởi Go-Jek, trong khi đối thủ từ Singapore là Grab cung cấp GrabPay.

Người dùng Go-Pay và GrabPay có thể gửi tiền vào tài khoản của họ thông qua chuyển khoản ngân hàng, tại một cửa hàng tiện lợi hoặc thậm chí thông qua tài xế. Và không giống như việc dùng thẻ Visa hoặc MasterCard do ngân hàng tạo ra, người dùng ứng dụng chỉ cần một chiếc điện thoại.

Go-Jek và Grab đều bắt đầu như những nền tảng đặt xe, nhưng giờ đây cả hai đều "nhắm đến việc trở thành một trong người chơi hàng đầu ở mảng thanh toán dọc khắp Đông Nam Á", Kaori Iwasaki, nhà kinh tế cấp cao tại Viện nghiên cứu Nhật Bản, cho biết.

Dĩ nhiên, các nhà khai thác thẻ tín dụng cũng không thể ngồi yên. Visa đã ra mắt một loại thẻ không tiếp xúc cho các giao dịch nhỏ, bao gồm cả dịch vụ di chuyển trên phương tiện giao thông công cộng. Công ty cũng cho biết vào tháng 6 rằng họ sẽ hợp tác với Line để liên kết nền tảng thanh toán di động của ứng dụng trò chuyện này với mạng thanh toán toàn cầu của Visa.

Tuy vậy, khi nói đến việc cạnh tranh trong lĩnh vực thanh toán không dùng tiền mặt, các công ty như Grab, Go-Jek và Alipay có một lợi thế cơ bản: họ không cần kiếm tiền từ hoạt động thanh toán di động của mình. Đối với họ, thanh toán di động chỉ là một công cụ để thu hút người dùng mà qua đó họ có thể cung cấp các dịch vụ tính phí như đầu tư, cho vay và bảo hiểm - Fuchida cho biết.

Theo một số nhà phân tích, trong khi các nền tảng thanh toán di động ở châu Á thường bị giới hạn hoạt động tại thị trường bản địa thì chính những nền tảng này đang có xu hướng được đầu tư vào quốc gia khác trong khu vực - một dấu hiệu khả dĩ cho thấy họ mong muốn các quy tắc về giao dịch xuyên biên giới sẽ được nới lỏng.

Nếu các kỳ vọng đó trở thành hiện thực, những cuộc chiến giữa Alipay và Visa hay tương tự có thể chỉ mới ở giai đoạn bắt đầu.